De Spiegelingen

Alweer een boek uit 2014 en alweer een Vlaming. Dit boek bestaande uit zes delen keert terug naar de Eerste Wereldoorlog en is als het ware een zelfportret van een gekwelde man.

Erwin Mortier wordt in België gezien als de drijvende kracht achter de herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog.

Samenvatting

Dit verhaal kent ook een complexe structuur en is dus niet al te makkelijk samen te vatten.

In deel I wordt vooral over de Eerste Wereldoorlog, of the Grote Oorlog, verteld. Edgard, een jonge soldaat, is na een bomaanslag in het veldhospitaal beland en hoewel ernstig gewond aan o.a. zijn rechterheup heeft hij nog steeds belangstelling voor andere mannen, waaronder voor een Engelsman genaamd Matthew. Die wordt later echter de geliefde van zijn zus Hélene (die de hoofdfiguur is in de vorige roman van Mortier, Godenslaap) maar af en toe grijpt Matthew de kans om met Edgard het bed in te duiken. In dit deel spreekt hij vanuit een achteraf verteld perspectief deze geliefde Matthew toe. Hij vertelt ook over zijn trouwe medesoldaat Pierre die zijn leven lang bij hem gebleven is en die nu huisknecht bij Edgard geworden is en hem niet alleen verzorgt, maar ook 's nachts seksueel verwent.

In deel II wordt door Edgard verteld hoe de seks was tussen zijn vader en moeder: goed en gebaseerd op liefde. Hij is intussen in het Interbellum (1927) peetvader geworden van de dochter van Matthew die met Hélene is getrouwd.
Edgard ontmoet in 1935 in Berlijn de Duitse jongeman Heinz Kästner die ook een soldaat in de Eerste Wereldoorlog is geweest, maar dan uiteraard van het andere kamp. In de ideale wereld waarin Edgard wil geloven zou het goed zijn dat de mensen die elkaar bevochten hebben weer bij elkaar komen. Op de achtergrond ontwikkelt zich echter nazi-Duitsland waar Heinz wel erg bevreesd voor is. Homofilie is in nazi-Duitsland namelijk niet toegestaan. Dat wordt o.a. duidelijk in een Berlijnse demonstratie. Heinz is bang voor een nieuwe wereldoorlog en besluit te gaan reizen. Ze blijven een tijdlang met elkaar corresponderen wanneer Heinz in Afrika een cruise maakt. Het zijn vaak filosofische (over de dood) en melancholische brieven (over het verlies van de jeugd). Op een bepaald moment komt er geen brief meer van Heinz. Later, ruim na de oorlog, bezoekt Edgard de stad Berlijn nog eens. De oorlog is dan achter de rug maar de ziel is uit de stad vertrokken.

In Deel III lees je hoe De Tweede Wereldoorlog eraan komt. Matthew regelt met relaties van zijn vader dat zijn vrouw, zijn dochter Hazel en zijn geliefde Edgard kunnen uitwijken naar Engeland. (let op: spiegeling met deel I) Hazel denkt dat de oorlog gelijk staat met altijd regen. Ze vindt het fantastisch om naar Engeland te gaan vanuit Oostende. Hélene daarentegen is erg bezorgd over wat er staat te gebeuren. In Londen ontmoet Edgard de vaderloze kunstschilder Paul (een neef van Matthew). Matthew brengt Edgard onder bij een oud stel met een jonge, ongetrouwde dochter Phyllis. Edgard wordt ontvangen met een zoen door Paul met wie hij later ook een seksuele relatie aangaat. Terwijl Londen wordt gebombardeerd, vluchten ze in elkaars armen en hebben ze vaak wilde seks, want dit moest de ellende doen vergeten. Paul voelt aan dat Edgard ook nog van Matthew houdt, maar die is echter als oorlogsfotograaf uit Londen vertrokken naar Griekenland.

In deel IV flitsen we met de blik van de verteller vaak van het heden naar het verleden. Er is een flashback over de gewonden in de Grote Oorlog waaruit weer blijkt hoe hij Pierre leerde kennen.
Edgard vertelt over de wijze waarop Matthew en hij maar ook Pierre en hij elkaar wasten en hoe Pierre hem ’s avonds verzorgde en verwende.
Hij vertelt over de seksuele daad met zijn leraar Duits die daarna zijn opstellen verscheurt. Hij vertelt over het schilderij dat Paul van hem heeft gemaakt en dat hij “The War” wilde noemen, maar dat Paul meer “Your Solitude” noemde.  Hij biecht aan Matthew de homoseksuele liefde voor Jean op, een jongen die 17 was toen hij hem beminde en die graag zijn vaderland wilde verdedigen. In de eerste oorlogsdagen raakte hij dodelijk gewond. Edgard gaat na de oorlog zijn graf een keer opzoeken. Toch is deel IV hierdoor een voor de lezer relatief chaotisch verlopen deel van het boek. Je moet goed nadenken over welke periode de verteller het heeft. Er loopt van alles door elkaar.

Ook in Deel V kijkt de verteller terug. Er is een episode waarin hij kennis maakt met de Japanse jongen Noburu (ongeveer 23) die tien jaar ervoor bij het zware bombardement op de stad Osaka blind is geraakt en zijn moeder heeft verloren. Noburu denkt dat het zijn schuld is dat zijn moeder omgekomen is omdat hij met haar aan het winkelen was. De jongen wil graag een keer in zee zwemmen en vraagt Edgard dat met zijn vader te bespreken. Edgard begeleidt de jongen inderdaad naar zee. Het wordt niet expliciet beschreven, maar het is meer dan waarschijnlijk dat Edgard ook met deze jongen seks heeft.
Aan het bombardement van Osaka wordt de flashback gekoppeld waarin Edgard herbeleeft hoe hij zelf slachtoffer werd van het bombardement in de Grote Oorlog en hoe hij dat van minuut tot minuut heeft beleefd. Dat wat hij gezien heeft, zou volgens de verpleegsters niet kunnen.
Een tweede verhaallijn in dit deel is de beschrijving van de plotselinge dood van Matthew die aan een hartstilstand overlijdt. Hij wordt erbij geroepen en ziet dan ook weer Paul bij de begrafenis. Met Paul is de seksuele relatie verbroken aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Blijkbaar heeft Paul daarna brieven geschreven die Edgard naast zich neer heeft gelegd.

Deel VI is uiteindelijk de presentatie van een lange brief aan Paul na meer dan twintig jaar na de dood van Matthew. Volgens tekstgegevens zou die brief dan ongeveer in 1990 zijn geschreven. Edgard vertelt namelijk dat het meer dan 70 jaar geleden is dat hij de Eerste Wereldoorlog meemaakte. Hij is dan hoogbejaard en weet dat hij niet zo lang meer te leven heeft. In de brief wordt verteld dat Edgard getrouwd is met de dochter van het stel bij wie Edgard de oorlog heeft doorgebracht. Met deze Phyllis heeft Paul kinderen gekregen die ook al weer kinderen hebben. Hij vraagt aan Paul of die de herinneringen levend wil houden aan de liefdesrelaties die er zijn geweest tussen hem en Matthew en tussen hem en Paul zelf.

Thema

Desillusie.
Edgard Demont gaat vol idealen het leger in, maar komt er gedesillusioneerd en zwaargewond uit. Hij gebruikt seks als troostmiddel, maar dit lijkt niet helemaal goed te werken.

Mening

Ik vind dit een zeer indrukwekkend verhaal. Een apart verhaal, veel vertakkingen en bijzondere onderwerpen. Het was af en toe wat moeilijk te begrijpen omdat veel dingen door elkaar liepen, maar dat droeg uiteindelijk wel bij aan de kracht van het verhaal.